برای آن دسته از کاربران سایت YouTube که به اشتراک‌گذاری ویدیوها مشغول هستند و به کسب درآمد از این پلتفرم فکر می‌کنند، قوانین کپی رایت یوتیوب یک چالش جدی تلقی می‌شود؛ چالشی که هر چقدر هم از آن اطلاعات داشته باشید، باز هم کم است.

مردم در کشورما می‌توانند به صورت غیرقانونی و با قیمت بسیار پایین از محصولات خارجی بهره ببرند. این محصول خارجی می‌تواند سیستم عامل‌های مختلف، بازی‌های ویدیویی، فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی، کتاب و غیره باشد. شرکت‌های ایرانی معمولا محصول مورد نظر را از طریق منابع غیرقانونی تهیه کرده و سپس بدون اینکه اجازه‌ای از صاحب اثر بگیرند، آن را در اختیار مخاطبان هدف خود قرار می‌دهند. البته برخی از شرکت‌ها به خط قرمزهای اخلاقی پایبند بوده و سعی می‌کنند با وجود چالش‌های بزرگ، از صاحب اثر اجازه کسب کنند.

عدم پایبندی به کپی رایت را باید در عدم عضویت جمهوری اسلامی در کنوانسیون برن جستجو کرد؛ یک معاهده بین‌المللی که روی محافظت از حق تکثیر و حق مؤلف تمرکز دارد. البته مجموعه‌ای از قوانین متعدد مانند قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان، قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی و قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای شکل گرفته‌اند اما تمامی‌شان روی آثار داخلی تمرکز داشته و محصولات خارجی را در برنمی‌گیرند.

نداشتن حساسیت نسبت به استفاده از محصولات دیگران به یکی از خصوصیات ایرانیان تبدیل شده است. این ویژگی در داخل کشور برایمان دردسرساز نمی‌شود اما خارج از کشور و حتی درسرویس‌های آنلاین می‌تواند مشکل‌آفرینی کند. در نتیجه، امروز می‌خواهیم به سراغ کپی رایت یوتیوب رفته و بیشتر با آن آشنا شویم تا اگر به تازگی فعالیت خود را در آن آغاز کرده‌اید، با مشکل جدی‌ای مواجه نشوید.

کپی رایت چیست؟

کپی رایت به مجموعه‌ای از امتیاز/حق انحصاری گفته می‌شود که به ناشر یا پدیدآورنده محصول تعلق دارد. بدین ترتیب، نشر، تکثیر یا الگوبرداری از محصول تنها به واسطه کسب اجازه امکانپذیر است. در غیر این صورت، دارنده امتیاز می‌تواند شکایتی را تنظیم کند.

چرا کپی رایت در ایران رعایت نمی‌شود؟

احتمالا با خواندن پاراگراف‌های پیشین یک سوال بسیار مهم در ذهن شما شکل گرفته است: چرا جمهوری اسلامی در کنوانسیون برن عضو نمی‌شود؟ منتقدان عقیده دارند ایران یک مصرف‌کننده بوده و پیوستن به کنوانسیون می‌تواند هزینه‌های زیادی را به دولت و مردم تحمیل کند.

دولت ایران در بخش‌های مختلف خود از محصولات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری متعددی بهره می‌برد که خارجی بوده و بدون کسب اجازه در داخل مورد استفاده قرار می‌گیرند. جدا از این، شرکت‌هایی که در حوزه نشر فعالیت دارند در صورت پیوستن ایران به کنوانسیون برن به کسب اجازه از صاحب اثر مجبور می‌شوند؛ اتفاقی که تنها به واسطه امضای قرارداد و پرداخت مبلغ مشخصی پول امکان‌پذیر است. با در نظر گرفتن این موارد، عدم عضویت در کنوانسیون نباید تعجب‌برانگیز باشد.

کپی رایت یوتوب

یوتیوب یک سرویس به اشتراک گذاری فایل موسیقی، ویدیو و پخش زنده بوده و بیش از دو میلیارد کاربر در سراسر جهان دارد. تعداد قابل‌توجهی از این کاربران صاحب یک کانال بوده و محتویات صوتی و بصری مد نظر خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. همین موضوع باعث شده نظارت بر آن‌ها بسیار و پیچیده باشد.

یوتیوب طی سال‌های نخستین فعالیت خود بارها و بارها با شکایت‌هایی از سوی نهاد‌های مختلف مانند ویاکام، مدیاست و لیگ برتر فوتبال انگلستان مواجه شد. اگرچه سرویس آمریکایی تلاش‌های زیادی کرده بود تا ویدیوهای ناقض کپی رایت را حذف کند، نهادهای مزبور مدعی شده بودند تلاش‌ها به اندازه کافی نبوده است.

در پی حواشی متعددی، گوگل کار روی یک سیستم هوشمند را آغاز کرد تا بتواند محتواهایی که ناقض کپی رایت یوتیوب هستند را به صورت خودکار شناسایی کند. این سیستم در ابتدا Video Identification نام داشت اما حالا تحت عنوان Content ID شناخته شده و نتیجه یک سرمایه‌گذاری چند ده میلیون دلاری به شمار می‌رود.

سیستم Content ID چگونه عمل می‌کند؟

سیستم Content ID به صورت کلی از دو بخش تقسیم شده است: بخش اول، مجموعه‌ای عظیم از محتواهای صوتی و بصری به شمار می‌رود؛ بخش دوم، یک سیستم بوده که ویدیوهای جدید آپلود شده را با مجموه خود مقایسه کرده تا موارد ناقض کپی رایت را بیابد.

افرادی که تولیدکننده یک محتوا بوده و احتمال می‌دهند محصولشان توسط دیگران مورد استفاده قرار گیرد، باید فایل اصلی محتوا یا اصطلاحا فایل مرجع را روی سرورهای یوتیوب آپلود کنند. بدین ترتیب، سرویس قادر خواهد بود هر گونه محتوای ناقض کپی رایت را شناسایی کند.

آیا امکان ثبت درخواست بررسی به صورت دستی وجود دارد؟

فرض کنید شما یک آهنگساز هستید و به صورت اتفاقی با ویدیویی در یوتیوب مواجه می‌شوید که در آن از موسیقی شما استفاده شده است. اگرچه مدت زیادی از انتشار محتوا می‌گذرد، همچنان در دسترس بوده و بازدید می‌گیرد. در چنین شرایطی، می‌توانید درخواست بررسی را به صورت دستی ثبت کنید. برای اینکار کافی است به این لینک (https://www.youtube.com/copyright_complaint_form) مراجعه کرده و اطلاعات مورد نیاز مانند لینک محتوای مورد نظر را وارد کند.

در انتها، بد نیست بدانید شرکت‌های بزرگ مانند استودیوهای فیلمسازی، ناشران آلبوم‌های موسیقی، شبکه‌های تلویزیونی و غیره از سیستم Content ID برای جلوگیری از نشر غیرقانونی محتواهای خود بهره می‌برند. هنرمندان عادی و ناشناخته معمولا سراغ آن نرفته و بیشتر اوقات درخواست بررسی را به صورت دستی ثبت می‌کنند. دلیل این موضوع را باید در پیچیدگی‌های ثبت نام و آپلود فایل مرجع جستجو کرد.

نکاتی که باید در باره کپی رایت یوتیوب بدانید

در این بخش از مقاله به سراغ نکاتی می‌رویم که به عنوان یک تولیدکننده محتوا در یوتیوب باید بدانید، در غیر این صورت ممکن است با چالش‌هایی مواجه شوید.

صاحب اثر را بشناسید

در صورتی که شما محتوا را ساخته باشید، صاحب اثر هستید اما در صورتی که تنها آن را روی سرورهای یوتیوب آپلود کرده باشید، امتیاز اثر به فرد دیگری تعلق دارد. در نتیجه، بهتر است قبل از اینکه محتوا را آپلود کنید، از او اجازه بگیرید.

با شناختن صاحب اثر، می‌توانید با او ارتباط برقرار کرده و برای استفاده از محتوایش اجازه بگیرید. بدین ترتیب، او درخواست بررسی نقض کپی رایت را برای ویدیو شما ثبت نکرده و مشکلی برایتان به وجود نمی‌آید.

اشاره به صاحب اثر مشکلی را حل نمی‌کند!

برخی از یوتیوبرها محتوای فرد دیگری را بدون کسب اجازه استفاده می‌کنند. این کار نقض آشکار کپی رایت بوده و هیچ گونه جای دفاعی ندارد. برخی دیگر از یوتیوبرها محتوای فرد دیگری را در ویدیوی خود قرار داده و گمان می‌کنند با گفتن نامش یا زیرنویس کردن آن مشکل حل می‌شود. در حالی که این گمانه‌زنی اشتباه بزرگی است.

در صورتی که صاحب اثر درخواست بررسی ثبت کند، شما با مشکل مواجه شده و بردن نام یا زیرنویس کردنش نمی‌تواند کاری برایتان کند.

دنبال کسب درآمد نیستم!

برخی از یوتیوبرها گمان می‌کنند از آنجایی که دنبال کسب درآمد از کانال خود نیستند، نیازی به کسب اجازه از صاحب اثر ندارند. این طرز فکر به صورت کامل اشتباه بوده و اصلا مهم نیست شما از اشتراک گذاری محتوا چه هدفی را دنبال می‌کردید. اقدام شما یک نقض آشکار کپی رایت است. در نتیجه، صاحب اثر می‌تواند درخواست بررسی ثبت کند.

استفاده منصفانه پیچیده است

فرد به واسطه استفاده منصفانه می‌تواند از محتوای دیگران در ویدیوی خود بهره ببرد، بدون اینکه نیازی به کسب اجازه باشد. البته استفاده منصفانه یک مفهوم پیچیده بوده و عدم داشتن درک درست از آن می‌کند طبعات جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد.

حالا که متوجه شدید در برخی شرایط نیازی به کسب اجازه از صاحب اثر ندارید، احتمالا برایتان سوال شده آن شرایط چه مواردی هستند؟ در پاسخ باید گفت تفسیر استفاده منصفانه مقداری سخت و پیچیده بوده اما بر اساس تجربه می‌توان گفت اولین مورد، نقد یک محصول است؛ برای مثال، می‌خواهید یک فیلم، سریال یا آهنگی را نقد کنید که تحت حفاظت کپی رایت قرار دارد. در چنین شرایطی، هیچ گونه نگرانی‌ای وجود نداشته و می‌توانید برای نقد از بخش‌های کوتاه محصول بهره ببرید. توجه داشته باشید، نمی‌توانید محصول را به صورت کامل پخش کرده و سپس درباره‌اش صحبت کنید.

مورد دوم که شامل استفاده منصفانه می‌شود، پارودی است. در این شرایط، فرد می‌تواند بخشی از یک محصول را در ویدیو خود گذاشته تا به آن خندیده یا مسخره‌اش کند؛ مورد سوم و پایانی، تفسیر است. برا مثال، تصور کنید یک ویدیو جنجالی ترند شده و شما به عنوان فردی که اطلاعات خوبی دارد، آن را بررسی می‌کنید. مثال دیگر، قرار دادن بخش‌هایی از کلیپ یک بازی ویدیویی است تا توضیحاتی را [مثلا درباره جلوه‌های بصری یا گیم پلی] ارائه دهید.

برخی گمان می‌کنند در صورتی که ۴۰ ثانیه یا کمتر از یک محصول را در ویدیو خود استفاده کنند، با مشکلی مواجه نمی‌شوند. واقعیت این است که گمانه‌زنی مزبور کاملا اشتباه بوده و حتی مدت زمان ۴ ثانیه می‌تواند به نقض آشکار کپی رایت منجر شود. در ضمن، اگر نسبت به عملی شک داشته و نمی‌دانید استفاده منصفانه محسوب می‌شود یا خیر، توصیه می‌کنیم به سراغ یک کارشناس بروید. همان‌طور که گفته شد، استفاده منصفانه پیچیده بوده و حد و مرز مشخصی ندارد. در نتیجه، ممکن است در منطقه ممنوعه قدم بگذارید، بدون اینکه بدانید!

طبعات رعایت نکردن کپی رایت یوتیوب

در صورتی که سیستم Content ID متوجه نقض کپی رایت شده باشد، صاحب اثر را مطلع کرده تا او از میان ۳ گزینه تصمیم بگیرد:

• ویدیو را بلاک را کند تا هیچ فردی قادر به دیدنش نباشد. صاحب اثر همچنین از آزادی عمل برخوردار بوده و می‌تواند تصمیم بگیرد ویدیو در برخی کشورها به نمایش گذاشته شده و برای کاربران دیگر کشورها پخش نشود.
• او می‌تواند روی ویدیوی مزبور تبلیغ گذاشته و درآمد حاصل از آن را دریافت کند. یک گزینه اختیاری هم در نظر گرفته شده تا صاحب اثر بتواند بخشی از درآمد حاصل از تبلیغ را با منتشرکننده محتوا تقسیم کند.
• دسترسی به آمار و عملکرد ویدیو تا در آینده نسبت به دریافت تمامی درآمد حاصل از پخش آن تصمیم بگیرد.

در صورتی که سیستم Content ID متوجه نقض کپی رایت شود، تنها صاحب اثر را مطلع نکرده و یک نوتیفیکیشن تحت عنوان ادعای کپی رایت (Copyright Claim) برای منتشرکننده می‌فرستد. در چنین شرایطی، چند گزینه مقابل منتشرکننده قرار می‌گیرد. او می‌تواند دست روی دست گذاشته و به مدت ۳۰ روز صبر کند؛ زیرا نوتیفیکیشنی که برای صاحب اثر فرستاده می‌شود، ۳۰ روز اعتبار داشته و پس از آن دیگر قابل‌استفاده نیست. البته این گزینه ریسک بالایی دارد.

گزینه دوم، حذف کردن بخش مورد نظر است. منتشرکننده می‌تواند بخش مورد نظر را حذف کند تا مشکلی پیش نیاید. گزاره برای آهنگ‌های شامل کپی رایت هم صادق بوده و توصیه می‌شود موسیقی دیگری را روی ویدیو قرار دهید؛ گزینه سوم، ثبت درخواست حذف ویدیو است. حذف دستی مشکلات را رفع نکرده و به صاحب اثر همچنان اجازه تصمیم‌گیری می‌ده؛ تصمیم‌گیری‌ای که می‌تواند به اخطار کپی رایت (Copyright Strike) منجر شود. در انتها، به گزینه چهارم می‌رسیم که اعتراض است. اگر فکر می‌کنید ادعای مطرح شده اشتباه بوده، از طریق بخش استودیو یک اعتراض ثبت کنید. توجه داشته باشید، در صورتی که حق با فرد مقابل باشد، یک اخطار کپی رایت یوتیوب دریافت می‌کنید.

در صورتی که نقض کپی رایت توسط منتشرکننده تایید شده و صاحب اثر خواهان حذف ویدیو شود، فرد خاطی یک اخطار کپی رایت یوتیوب دریافت می‌کند. اولین اخطار ممکن است به غیرفعال شدن کسب درآمد یا پخش زنده (لایو استریم) شود. این اخطار همچنین با گذشت ۹۰ روز غیرفعال می‌شود اما اگر طی این مدت یک اخطار دیگر دریافت کنید، شرایط مقداری نگران‌کننده می‌شود. در صورتی هم فرصت ۹۰ روزه پس از اخطار دوم به انتها نرسیده و اخطار سوم دریافت شود، کانال مزبور و تمامی کانال‌های لینک شده به آن (از طریق آدرس جیمیل مشترک) به صورت کامل حذف خواهد شد. علاوه بر این، ساخت کانال جدید توسط فرد امکانپذیر نخواهد بود.